Ν. Λυγερός
Διαχρονικά η Κωνσταντινούπολη έπαιξε και παίζει έναν σημαντικότατο ρόλο για τον ελληνισμό. Και αυτός ο χαρακτηρισμός ισχύει περισσότερο για τον τουρκοκρατούμενο. Κράτησε πάντα μία ειδική σχέση με την ελεύθερη Ελλάδα. Αυτή η επαφή υλοποιείται και στον τομέα της γυναικείας εκπαίδευσης. Όπως το επισημαίνει η Ζιώγου-Καραστεργίου «δασκάλες από την ελεύθερη Ελλάδα έρχονται να διδάξουν στις κοινότητες του αλύτρωτου ελληνισμού από την Κωνσταντινούπολη ως την Τραπεζούντα». Και βέβαια, πολλές μαθήτριες του υπόδουλου ελληνισμού έρχονται να σπουδάσουν στην Ελλάδα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος των γυναικών αλλάζει μορφή και ενισχύει ένα παράλληλο σύστημα που λειτουργεί και εθνικά με την έννοια του ελληνισμού. Η γυναίκα έχει τα χαρακτηριστικά της μητέρας και της δασκάλας. Και δίνει βάση στην έννοια του έθνους και της γλώσσας. Κατά συνέπεια, αποκτά εθνική ιδιότητα που εξηγεί την ορολογία της αποστολής και του προορισμού. Το δυναμικό αυτού του πλαισίου συσχετίζεται με την αριθμητική και οικονομική δύναμη της αστικής τάξης. Αυτό συνδυάζεται και με το γεγονός ότι η εκπαίδευση της πλούσιας του δίνει έμφαση στις ξένες γλώσσες και στη μουσική δεν θεωρείται πια αποτελεσματική. Η γυναίκα μετατρέπεται από κόσμημα σε εργαλείο. Με άλλα λόγια, η αισθητική της μεταβάλλεται σε λειτουργικότητα. Ο κύκλος των μαθημάτων διευρύνεται και μέσω του αναβαθμίζεται και το συνολικό επίπεδο. Η μεταμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος έδωσε στις γυναίκες νέες δυνατότητες στον τομέα της δημόσιας δράσης. Μπορούν πια να εισβάλουν δυναμικά στη διδασκαλία, τη φιλανθρωπία και τη λογοτεχνία. Έτσι οι γυναίκες και ειδικά οι δασκάλες παίζουν έναν ρόλο όλο και πιο ισχυρό στην κοινωνική ζωή. Βελτιώνουν προγράμματα μαθημάτων και μεθοδολογίες διδακτικής, αλλά όχι μόνο. Αρθρογραφούν και επηρεάζουν την πολιτική μέσω της δημοσιογραφίας. Κατά συνέπεια, οι γυναίκες και ειδικά οι δασκάλες δεν είναι μόνο πρωτοπόρες στην εκπαίδευση, αλλά και βάσεις για τους εθνικούς αγώνες και τις διεκδικήσεις όσον αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν έπρεπε μόνο να ξεπεράσουν τα κοινωνικά προβλήματα, αλλά και τα θεσμικά. Με άλλα λόγια, έπρεπε να κάνουν μία υπέρβαση και για τα ελληνικά και για τα τουρκικά δεδομένα. Μέσα σ’ ένα τόσο δύσκολο πλαίσιο, οι γυναίκες αξιοποίησαν τη στρατηγική των ελιγμών. Έπρεπε ν’ αποφύγουν τις επιπτώσεις όχι μόνο της ύπαρξής τους σε μια Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά και του ρόλου τους ως διαφωτίστριες. Με την πάροδο του χρόνου όμως, δεν μπόρεσαν εξαιτίας της εξέλιξής τους να μην αποτελέσουν έναν διπλό στόχο για το τουρκικό καθεστώς. Ο κίνδυνος του στόχου έδινε, βέβαια, και αξία στον σκοπό. Η γυναίκα μέσω του διπλού της ρόλου ανακάλυψε την ενδογενή αξία της, αλλά και την εμβέλειά της μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Η δράση της μέσα σ’ ένα ακραίο πεδίο επιτρέπει και την ανάδειξη του ελληνισμού. Η πολίτικη στρατηγική κατασκευάστηκε πάνω στις έννοιες της μητέρας, της δασκάλας στην αρχή και στις έννοιες της αγωνίστριας και της δημοσιογράφου. Η γυναίκα άλλαξε το τοπίο του ελληνισμού μέσω της θέσης της Κωνσταντινούπολης.
Πηγή: http://www.lygeros.org/articles?n=2490&l=gr
