Θράκη
Η Θράκη είναι μία από τις σημαντικότερες γωνίες της Ευρώπης. Είναι το σημείο που ενώνεται η Ευρώπη με την Ασία. Υπάρχει βέβαια ο θαλάσσιος δρόμος (Άγιοι Τόποι-Κύπρος) και ο χερσαίος (Ρωσία-Ουκρανία) αλλά η Θράκη έχει ως δεύτερο χαρακτηριστικό ότι είναι και άνοιγμα της Μεσογείου προς τη Μαύρη Θάλασσα. Άρα έχει ένα διπλό ρόλο ταυτόχρονα ενώνει δύο ηπείρους αλλά και δύο θάλασσες.
Επιπλέον όλη αυτή η γωνία καταλήγει στην Κωνσταντινούπολη μία πόλη με τεράστια στρατηγική και ιστορική σημασία για περισσότερους από 15 αιώνες.
Από την αρχαιότητα πολλοί λαοί κατοικούσαν στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης. Κατά τη μυθολογία ο Φρίξος με την Έλλη πέρασαν πάνω από τα στενά στην πλάτη του χρυσόμαλλου δέρατος. Η Έλλη δεν μπόρεσε να κρατηθεί κι έπεσε. Από τότε τα στενά πήραν την ονομασία Ελλήσποντος. Στη συνέχεια ο Ιάσωνας πέρασε από τα στενά προκειμένου να πάρει πίσω το χρυσόμαλλο δέρας (Αργοναυτική εκστρατεία).
Ήδη από τον Όμηρο έχουμε τα πρώτες αναφορές στην Αλιάδα για συμμάχους των Τρώων.
Κατά την περίοδο του 8ου, 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. οι Έλληνες πραγματοποιούν το δεύτερο αποικισμό. Ενώ αρχικά αποίκησαν τα παράλια της Μικράς Ασίας πέρασαν δηλαδή στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου, στη συνέχεια στράφηκαν σχεδόν σε όλα τα παράλια της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Η επιλογή είχε να κάνει με την πρόσβαση στη θάλασσα. Βλέπουμε ότι όλες οι αποικίες είναι παραθαλάσσιες ενώ καμία δε χτίστηκε στην ενδοχώρα. Ένα ακόμη στοιχείο που βλέπουμε στους παρακάτω χάρτες είναι ότι τα στενά του Ελλήσποντου έχουν πολλές αποικίες στοιχείο που δείχνει τη σπουδαιότητα του περάσματος διαχρονικά. Επίσης πρέπει να σκεφτούμε ότι σε εκείνες τις περιοχές υπάρχει ελληνικό στοιχείο για περισσότερα από 2.500 χρόνια και οι δεσμοί σε πολλές περιπτώσεις παραμένουν μέχρι και σήμερα.
Εκτός από τη σημαντικότητα των στενών του Ελλήσποντου χαρακτηριστικό είναι το χτίσιμο δύο διαφορετικών πόλεων σε διάστημα μόλις 18 ετών της Χαλκηδόνας και του Βυζαντίου ακριβώς στο πέρασμα.
Η Χαλκηδόνα χτίστηκε το 675 π.Χ. από τους Μεγαρείς στην ασιατική πλευρά του Βοσπόρου. Αντίθετα το Βυζάντιο χτίστηκε στην ευρωπαϊκή πλευρά από τον Βύζαντα εκεί που αργότερα θα χτιστεί η Κωνσταντινούπολη. Η θέση ήταν μοναδική από στρατηγικής πλευράς καθώς επέτρεπε την επικοινωνία μεταξύ Εύξεινου Πόντου και Μεσογείου. Αυτός ήταν και ο λόγος που τους επόμενους αιώνες Αθηναίοι και Σπαρτιάτες θα προσπαθήσουν να εντάξουν το Βυζάντιο στις συμμαχίες τους για να ελέγχουν τους εμπορικούς δρόμους. Επιπλέον το Βυζάντιο είχε το πλεονέκτημα να βρέχεται από τρεις μεριές από θάλασσα και μόνο από μία υπήρχε στεριά. Έτσι ήταν εύκολη η οχύρωσή του. Ήταν μία από τις καλύτερα οχυρωμένες πόλεις της αρχαιότητας.
Στον χάρτη βλέπουμε επίσης ότι όλα τα παράλια της Θράκης που βρέχονται από τον Εύξεινο Πόντο αποικήθηκαν από Έλληνες. Η πρόθεση των Ελλήνων δεν ήταν να επεκταθούν σε βάρος άλλων λαών όπως οι Πέρσες εκείνη την περίοδο αλλά να δημιουργήσουν νέες σχέσεις με τους λαούς που βρίσκονταν εκεί. Μπορούσαν να αγοράζουν τις πρώτες ύλες που είχε ο κάθε τόπος, να τις επεξεργάζονται και με τα πλοία τους να πουλούν τα τελικά προϊόντα σε όλη τη Μεσόγειο. Επίσης έφερναν πίσω ό, τι χρειάζονταν η κάθε περιοχή που δεν μπορούσε να παράγει.
Η στρατηγική δεν είχε να κάνει με τον έλεγχο του χώρου αλλά με τον έλεγχο των κρίσιμων σημείων.
Το εσωτερικό της Θράκης κατοικούνταν από πολλούς Ινδοευρωπαϊκους λαούς οι οποίοι ζούσαν σε μικρά οχυρωμένα χωριά. Αν και ο πληθυσμός τους ήταν μεγάλος δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα ισχυρό κράτος λόγω του ότι δεν είχαν ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους. Ονομαστοί ήταν οι πελταστές τους, στρατιώτες που ειδικεύονταν στη χρήση του ακόντιου και της σφεντόνας. Το όνομά τους το πήραν από την πέλτη την ασπίδα σχήματος μισοφέγγαρου. αν και ήταν ελαφρά οπλισμένοι ήταν οργανωμένοι σε ευκίνητες ομάδες που προκαλούσαν διάσπαση στις αντίπαλες φάλαγγες.
Κατά τη βασιλεία του Πέρση βασιλιά Δαρείου (521-486) η περιοχή της Θράκης υποδουλώθηκε στους Πέρσες. Η αυτοκρατορία της Περσίας ξεκίνησε από την περιοχή που βρίσκεται το σημερινό Ιράν. Στη συνέχεια άρχισε να επεκτείνεται έως ότου φτάσει στη θάλασσα. Εκεί οι Πέρσες ήρθαν αντιμέτωποι με τους Έλληνες που είχαν ιδρύσει τις πρώτες τους αποικίες. Αφού κατέκτησαν την περιοχή της Μ. Ασίας επόμενος στόχος τους ήταν να περάσουν στην Ευρώπη.
Η Θράκη είναι το πρώτο βήμα γι’ αυτή την επίθεση. Έτσι ο Δαρείος το 513-512 εκστράτευσε εναντίον τους κατακτώντας την περιοχή. Έτσι μπορούσε πλέον να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας.
Μία τεράστια δύναμη όπως αυτή της περσικής αυτοκρατορίας έδωσε ιδιαίτερη σημασία σε αυτή την περιοχή. Δεν επέλεξε ο Δαρείος να εκστρατεύσει αμέσως εναντίον των Ελλήνων γιατί κατάλαβε ότι έπρεπε να υπάρχει η συνέχεια της αυτοκρατορίας. Αυτή τη συνέχεια εξασφάλιζε ο έλεγχος της Θράκης.
Την αντίστροφη πορεία θα έχει η Μακεδονική Αυτοκρατορία. Αρχικά ο Φίλλιπος ο Β΄ θα κατακτήσει την περιοχή της Θράκης προτού επιχειρήσει να εκστρατεύσει εναντίον των Περσών.
Ο Φίλλιπος γνώριζε ότι οι Έλληνες είχαν την υπεροχή στη θάλασσα κι θα μπορούσε να επιτεθεί μέσω αυτής στους Πέρσες. Όμως αν δεν είχε τον έλεγχο της ξηράς θα ήταν εκτεθειμένα τα νώτα του. Έτσι αποφάσισε να τα εξασφαλίσει κατακτώντας πρώτα την ξηρά (Θράκη) και μετά να περάσει στην Ασία.
Ότι δεν πρόλαβε να ξεκινήσει ο Φίλλιπος που πέθανε, άρχισε ο Μέγας Αλέξανδρος. Χρησιμοποίησε αυτά που είχε καταφέρει ο πατέρας του αλλά βέβαια πήγε πολύ πιο μακριά απ’ ότι ονειρεύονταν οποιοσδήποτε άλλος.
Δύο μεγάλες αυτοκρατορίες χρησιμοποίησαν την περιοχή ως το πρώτο βήμα για να περάσουν από τη μία ήπειρο στην άλλη. Ο Δαρείος από την Ασία στην Ευρώπη και ο Αλέξανδρος από την Ευρώπη στην Ασία. Κανένας δεν εκστράτευσε πριν εδραιώσει την κυριαρχία του σε εκείνη την περιοχή.
Μεταξύ των ισχυρότερων φυλετικών ομάδων είναι η φυλή των Οδρυσών – στη Νοτιοανατολική Θράκη, των Βησσών – στη Ροδόπη, των Τριβάλλων – στη σημερινή Βορειοδυτική Βουλγαρία και των Βιθυνών – στη Μικρά Ασία. Στις καρποφόρες πεδιάδες της Θράκης ήταν αναπτυγμένη η γεωργία ενώ στις ορεινές περιοχές σημαντικό ρόλο έπαιζε η ζωοτροφία. Αναπτυγμένα ήταν το επάγγελμα του μεταλλωρύχου, της μεταλλουργικής, της αγγειοπλαστικής, της βυρσοδεψίας, της ξυλουργικής.
Ένας από τους αρχαιότερους λαούς που ζούσε στην περιοχή της Θράκης ήταν οι Οδρύσαι που πήραν το όνομά τους από το μυθικό βασιλιά Όδρυσσο. Όταν βασιλιάς ήταν ο Τήρης κατάφερε να ενώσει όλα τα μικρά βασίλεια σε ένα μεγάλο με κέντρο την πεδιάδα του Έβρου. Αντιστάθηκαν με επιτυχία στους Πέρσες ενώ είχαν εμπορικές σχέσεις με τους Έλληνες.
Ένας ακόμη λαός που κατοικούσε στο βόρειο μέρος της Θράκης ήταν οι Γέτες οι οποίοι ήρθαν σε επαφή με τους Έλληνες των αποικιών του Εύξεινου Πόντου. Ζούσαν βόρεια του ποταμού Δούναβη τον οποίο σπάνια περνούσαν.
Οι πληθυσμοί της Θράκης κατακτήθηκαν από διαφορετικούς λαούς. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι επηρεάστηκαν σε ένα βαθμό από τον Ελληνικό πολιτισμό, τη γλώσσα, τα ήθη, τα έθιμα και τους Θεούς των αρχαίων Ελλήνων. Πολλοί από τους Θράκες μέσω του μεγάλου Αλεξάνδρου θα εξελληνιστούν.
Μετά τη διάλυση του κράτους του Αλέξανδρου και την παρακμή των ελλήνων μία νέα δύναμη εμφανίζεται, η Ρώμη. Μετά τη μάχη της Πύδνας το 168 π.Χ. η Ελλάδα υποτάχτηκε στους Ρωμαίους και την ίδια κατάληξη είχαν οι φυλές που ζούσαν στη Θράκη. Έτσι έγινε Ρωμαϊκή επαρχία (46 π.Χ.) αφού αντιστάθηκε για πολλά χρόνια. Ο πληθυσμός της περιοχής ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία μιας και οι πεδιάδα του Έβρου είναι πολλή εύφορη. Λόγω των επιθέσεων όμως από το βορρά (γερμανικά φύλα) άρχισαν να κατασκευάζονται εντατικά φυλάκια ώστε να μπορεί να αμυνθεί αποτελεσματικά η περιοχή.
Λόγω της σωματοδομής αλλά και των ικανοτήτων τους πολλοί Θράκες πωλούνταν όχι ως απλοί σκλάβοι από Ρωμαίους δουλέμπορους αλλά ως μονομάχοι. Γνωστότερος είναι ο Σπάρτακος ο οποίος μετά από μία αποτυχημένη απόπειρα αντίστασης στους Ρωμαίους κατέληξε μονομάχος. Κατάφερε να ελευθερωθεί μαζί με τους υπόλοιπους μονομάχους και να ξεκινήσει την επανάσταση των μονομάχων (ή των σκλάβων) 73 π.Χ. Αρχικά ο αριθμός τους ήταν μικρός περίπου 200 αλλά στη συνέχεια όλο και αυξάνονταν καθώς σε αυτούς προστίθονταν κι άλλοι δούλοι.
Οι Ρωμαίοι αρχικά δεν έδωσαν μεγάλη σημασία στην επανάσταση καθώς είχαν κρίσιμες μάχες στην Ισπανία. Τα στρατεύματα που έστειλαν έκαναν το λάθος να υποτιμήσουν τον εκπαιδευμένο στρατό του Σπάρτακου κι έτσι ηττήθηκαν σε πολλές μάχες. Τελικά παρά το σχέδιο του Σπάρτακου να επιστρέψουν στις πατρίδες τους οι δούλοι κινήθηκαν προς τη Ρώμη. Η επανάστασή τους πνίγηκε στο αίμα μετά την ήττα από τον Κράσο (71 π.Χ.). Το όνομα του Σπάρτακου όμως έμεινε για πάντα στην ιστορία ως αγωνιστής για την ελευθερία και επαναστάτης.
Η μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη (330 μ.Χ.) θα αλλάξει το ρόλο της Θράκης από μία απλά επαρχία της αυτοκρατορίας στη σημαντικότερη αφού εκεί θα ήταν για τα επόμενα 1000 χρόνια η πρωτεύουσα.
Σκοπός της μεταφοράς ήταν ο καλύτερος έλεγχος των ανατολικών επαρχιών. Επιπλέον η στρατηγική της θέση παρείχε περισσότερα πλεονεκτήματα σε σχέση με τη Ρώμη. Η Κωνσταντινούπολη χτίστηκε εκεί που βρισκόταν η πόλη Βυζάντιο. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ήθελε να εκμεταλλευτεί από τη μία την εξαιρετική αμυντική θέση που του παρείχε η πόλη αλλά και να ελέγξει τους εμπορικούς δρόμους. Έτσι το κέντρο του τότε γνωστού κόσμου (Ευρώπη, Μέση και εγγύς Ανατολή και παράλια Αφρικής) άλλαξε και έγινε η Θράκη μέσω της Κωνσταντινούπολης.
Από τα πρώτα μελήματα των αυτοκρατόρων ήταν να οργανώσουν την άμυνα της πρωτεύουσας. Για να το καταφέρουν δεν αρκέστηκαν μόνο στην κατασκευή ισχυρών τειχών αλλά κατασκεύασαν ένα ολόκληρο δίκτυο κάστρων και φρουρίων στην περιοχή της Θράκης που θα ήταν η πρώτη γραμμή άμυνας για τις επιδρομές από βορρά. Επιπλέον θέλοντας να ενισχύσουν την Εγνατία οδό έχτισαν οχυρά για να προστατεύουν τους εμπόρους από ληστές.
Βλέπουμε ότι η Θράκη αλλάζει εντελώς ρόλο στην αυτοκρατορία γίνεται ταυτόχρονα κόμβος αλλά και ασπίδα για μία ολόκληρα αυτοκρατορία.
Ο Ιουστινιανός, έχτισε στις φυσικές διόδους της Ροδόπης 120 οχυρά για να διασφαλίσει την πεδινή Θράκη από τις επιδρομές βάρβαρων φυλών.
Μερικά από τα κάστρα της Θράκης:
Κάστρο της Γκίμπραινας κατασκευασμένο από τον Ιουστινιανό σε μία από τις ανατολικές κορυφές της Ροδόπης (λίγα απομεινάρια σώζονται)
Φρούριο της Κομοτηνής (4ος μ.Χ. αιώνας): κατασκευάστηκε από το Θεοδόσιο για να ελέγχει το πέρασμα της Εγνατίας οδού.
Κάστρο του Διδυμοτείχου (κατασκευασμένο από τον Ιουστινιανό): βρίσκεται στην κορυφή του λόφου σε στρατηγικό σημείο. Το μήκος των τειχών φτάνει το 1 χιλιόμετρο, το ύψος τα 12 μέτρα κι έχει 24 πύργους. Καταλαβαίνουμε ότι ένα τέτοιο κάστρο χτίζεται για να ενισχύσει ολόκληρη την περιοχή αποτελεσματικά και δεν είναι απλά ένα φρούριο.
Το κάστρο του Πυθίου (15 χλμ. Βορειοανατολικά του Διδυμοτείχου): κατασκευάστηκε το 14ο αιώνα από τον Ιωάννη Καντακουζηνό.
Κάστρο του Άβαντα: κατασκευάστηκε μάλλον για να προστατεύει την Τραϊανούπολη από επιδρομές καθώς ήταν μία από τις σημαντικότερες πόλεις της περιοχής. Σώζονται τρεις τετράγωνοι πύργοι και σε ορισμένα σημεία διπλό τείχος. Αυτά μαρτυρούν την ιδιαίτερη ενίσχυση του κάστρου.
Το φρούριο της Γρατινής: είναι χτισμένο στους πρόποδες της οροσειράς της Ροδόπης όπου βρισκόταν μία σημαντική βυζαντινή πόλη η Γρατιανούπολη.
Φρούριο Νυμφαίας Κομοτηνή (Καλές της Νυμφαίας): κατασκευάστηκε για να ελέγχει το πέρασμα από την πεδιάδα της Φιλιππούπολης σε αυτή της Κομοτηνής.
Το μοναστήρι-κάστρο στις Φέρες:
Το 680 ιδρύεται το Θέμα της Θράκης που περιλαμβάνει τις περιοχές κοντά στην Κωνσταντινούπολη και μάλιστα επιλέγεται με τέτοιο τρόπο ώστε να ‘ακουμπάει’ και τις δύο θάλασσες (Αιγαίο και Εύξεινο Πόντο). Διπλανό Θέμα είναι αυτό της Μακεδονίας που θα δώσει ορισμένους από τους σημαντικότερους αυτοκράτορες της Αυτοκρατορίας (Μακεδονική Δυναστεία).
Αρχικά τα δύο Θέματα ήταν ενωμένα σε ένα μεγάλο αλλά γρήγορα διασπάστηκαν για το λόγο ότι οι διοικητές αποκτούσαν μεγάλη δύναμη και μπορεί να στρέφονταν εναντίον του αυτοκράτορα. Να θυμηθούμε ότι ο διοικητής ενός θέματος είχε τόσο την πολιτική όσο και τη στρατιωτική εξουσία. Αρχικά ήταν ο διοικητής του στρατοπέδου που φρόντιζε για τις προμήθειες τα έργα που θα γινόταν και σιγά σιγά αποκτούσε πολιτική εξουσία εφόσον ρύθμιζε ζητήματα που αφορούσαν τους ανθρώπους της περιοχής.
Αρχικά οι σχέσεις των Βούλγαρων με τους Βυζαντινούς ήταν εχθρικές. Γρήγορα ήρθαν σε επαφή και θαμπώθηκαν από τα επιτεύγματα σε όλους τους τομείς. Έτσι ζήτησαν να εκχριστιανιστούν.
Ο Πατριάρχης Φώτιος έδειξε μεγάλη ταχύτητα στο σημαντικό αυτό ζήτημα αφού κατάλαβε αμέσως τη σημαντικότητα της αποστολής για την προσάρτηση της νεοαναδυόμενης Σλαβικής Εκκλησίας.
Το 863 ο Φώτιος ανέθεσε την αποστολή σε δύο αδέρφια από τη Θεσσαλονίκη τον Κύριλλο και το Μεθόδιο. Ως ιεραπόστολοι και διπλωμάτες ρίχτηκαν με ζήλο στο έργο τους δημιουργώντας το σλαβικό αλφάβητο ώστε να μπορούν να διαβάζουν οι λαοί της περιοχής τα ιερά κείμενα.
Οι Οθωμανοί Τούρκοι πριν κάνουν την τελική τους επίθεση στην Κωνσταντινούπολη που ήταν ο στόχος τους κατέκτησαν τα εδάφη της Θράκης κάνοντας την Αδριανούπολη πρωτεύουσα του κράτους τους έως ότου κατακτήσουν την Κωνσταντινούπολη. Αυτό δείχνει τη σημασία της περιοχής για το χτύπημα. Η Θράκη είναι μία γωνία που τελειώνει στην Κωνσταντινούπολη. Μία επίθεση μόνο στην Πόλη μπορεί και να ήταν καταδικασμένη από τη στιγμή που θα ερχόταν ενισχύσεις από το πίσω μέρος της γωνίας. Το χαρακτηριστικό της είναι η μεγάλη ισχύς σε μικρό χώρο κάτι το οποίο ενισχύει ακόμη περισσότερο εκείνο το σημείο.
Την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά από χίλια χρόνια ζωής ακολούθησε η περίοδος της Τουρκοκρατίας. Η Θράκη που βρισκόταν κοντά στην πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Κωνσταντινούπολη) κι έτσι η σκλαβιά ήταν ακόμη πιο επώδυνη και δυσβάστακτη.
Τα πρώτα χρόνια της σκλαβιάς ήταν και τα πιο δύσκολα καθώς έχασαν τις περιουσίες τους που περιήλθαν στα χέρια των Τούρκων, έπρεπε να πληρώνουν τον κεφαλικό φόρο αλλά το πιο φοβερό ήταν το παιδομάζωμα. Με τη βία έπαιρναν τα παιδιά των Χριστιανών από μικρή ηλικία τα εξισλάμιζαν και οργάνωναν το στρατό τους με αυτά.
Μετά την περίοδο ακμής όμως ήρθε κι αυτή της παρακμής. Όσο περνούσαν τα χρόνια οι λαοί των Βαλκανίων κατάλαβαν ότι ήρθε η ώρα να επαναστατήσουν και να διεκδικήσουν την ελευθερία τους μετά από αιώνες σκλαβιάς. Όμως η Θράκη ήταν το κέντρο της αυτοκρατορίας και θα ήταν το τελευταίο που θα μπορούσε να επαναστατήσει και να απελευθερωθεί.
Κατά την επανάσταση του 1821 το Διδυμότειχο συμμετείχε παίρνοντας τα όπλα, γρήγορα όμως αυτή καταπνίχτηκε στο αίμα. Έτσι το μόνο που μπορούσε να κάνει η περιοχή της Θράκης ήταν να βοηθάει τις υπόλοιπες περιοχές με όποιον τρόπο μπορούσε και να φροντίσει να διατηρήσει το ελληνικό πνεύμα και τη χριστιανική πίστη έως ότου έρθει η ώρα του αγώνα για την απελευθέρωση.
Συνθήκη Αγίου Στεφάνου και Συνέδριο του Βερολίνου 1878
Ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1877-1878) έληξε όταν οι Ρώσοι έφτασαν έξω από την Κωνσταντινούπολη και η Αγγλία έθεσε ως casus beli να σταματήσουν την προέλασή τους και να υπογράψουν συνθήκη ειρήνης. Έτσι η νικήτρια Ρωσία επιθυμεί να παίξει ενεργό ρόλο στα Βαλκάνια με απώτερο σκοπό να έχει πρόσβαση στη Μεσόγειο. Οι δύο συνθήκες που υπογράφηκαν έχουν διαφορά μόλις λίγους μήνες αλλά είναι ενδεικτικές οι τροποποιήσεις που έγιναν και θα παίξουν σημαντικό ρόλο για τα επόμενα χρόνια.
Συνθήκη Αγίου Στεφάνου:
Με αυτή τη Συνθήκη δημιουργείται ανεξάρτητο Βουλγαρικό κράτος που έχει πρόσβαση τόσο στον Εύξεινο Πόντο όσο και στο Αιγαίο (Μεσόγειος) που βρίσκεται στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Έτσι από τη μία έχουμε την επιδίωξη της Ρωσίας να ‘κατέβει’ κάθετα μέσω της Βουλγαρίας και από την άλλη η Οθωμανική Αυτοκρατορία θέλει να έχει οριζόντια πρόσβαση στα δυτικά Βαλκάνια. Η περιοχή της Θράκης και της Μακεδονίας είναι εκεί που πέφτει όλο το βάρος και θα κρίνουν τον τελικό νικητή. Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι σε αυτό το παίγνιο μόνο ένας παίχτης μπορεί να νικήσει (παίγνιο Hex). Στη Συνθήκη Αγίου Στεφάνου είναι η Ρωσία που καταφέρνει μέσω της Βουλγαρίας να έχει την κάθετη πρόσβαση.
Συνέδριο Βερολίνου:
Μετά από λίγους μήνες όμως συγκαλείται το Συνέδριο του Βερολίνου στο οποίο αλλάζουν οι αποφάσεις και πλέον η Οθωμανική Αυτοκρατορία αποκτά την οριζόντια πρόσβαση που επιζητούσε σε βάρος της Βουλγαρίας η οποία περιορίζεται βόρεια του Αίμου. Η σπουδαιότητα της Θράκης φαίνεται καθώς είναι αυτή που δίνει στην Αυτοκρατορία τη δυνατότητα να έχει συνεκτικότητα με τις πιο απομακρυσμένες περιοχές της. Χωρίς αυτή τη συνεκτικότητα θα ήταν θέμα χρόνου να τις χάσει.
Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Η περιοχή της Θράκης θα αποκτήσει μεγάλη σημασία στις αρχές του 20ου αιώνα. Από το βορρά οι Βούλγαροι θα σκεφτούν ότι μπορούν να δημιουργήσουν ένα νέο κράτος το οποίο θα περιλαμβάνει και τη Θράκη. Από την άλλη το κίνημα των Νεότουρκων θα σχεδιάσει να εκκαθαρίσει το έδαφός του από όλες τις μη μουσουλμανικές εθνότητες. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα μεγάλης έκτασης διωγμούς λεηλασίες και καταστροφές περιουσιών. Τέλος η Ελλάδα είναι πλέον σε θέση να κινηθεί για να απελευθερώσει την περιοχή που είχε για χιλιάδες χρόνια Ελληνικές ρίζες.
Κατά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα θα είναι με το μέρος της Αντάντ ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία αρχικά ουδέτερη και στη συνέχεια με τις Κεντρικές Δυνάμεις. Μετά τη νίκη της Αντάντ υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών η οποία έδινε στην Ελλάδα περιοχές που είχαν υποδουλωθεί για αιώνες. Αυτές ήταν το ανατολικό μέρος της Θράκης και η περιοχή της Σμύρνης. Σε αυτό το σημείο ρέπει να δούμε την όλη περιοχή ως μία σκακιέρα για να κάνουμε τις αναλύσεις μας.
Θα δούμε τώρα πώς συσχετίζεται το σκάκι ως στρατηγικό παίγνιο με τα όσα έγιναν στη Μ. Ασία και είχαν επιπτώσεις στη Θράκη. Υπάρχει το πλαίσιο, το πεδίο, το πεδίο δράσης και το πεδίο μάχης.
Το πλαίσιο είναι η σκακιέρα (8x8), το πεδίο είναι όταν τοποθετούμε τη σκακιέρα μπροστά από κάθε παίχτη ώστε να έχει λευκό τετράγωνο στα δεξιά του, το πεδίο δράσης είναι όταν τοποθετούμε τα κομμάτια και πεδίο μάχης όταν υπάρχει η πρώτη ανταλλαγή.
Η Θράκη είναι η γωνία που είναι το χαρακτηριστικό σημείο της σκακιέρας για άμυνα. Είναι από δύο μεριές προστατευμένη και ταυτόχρονα βλέπει όλη τη σκακιέρα. Στη συνέχεια έχουμε τη περιοχή της Σμύρνης που είναι η πλευρά. Ο μόνος τρόπος για να προστατέψεις την πλευρά είναι να διατηρήσεις και να δυναμώσεις τη γωνία ώστε να μπορείς να έχεις πρόσβαση στην πλευρά. Έτσι ο σχεδιασμός θα έπρεπε να είναι ενίσχυση της Θράκης πάση θυσία και μετά προστασία της Σμύρνης (πλευρά).
Το στρατηγικό λάθος όμως που έγινε ήταν ότι δεν δόθηκε καμία σημασία στη γωνία, άφησαν απροστάτευτη την πλευρά και κινήθηκαν για το κέντρο. Το κέντρο είναι προς την Άγκυρα που κινήθηκε Ελληνικός στρατός. Το μέτωπο άνοιξε φτάνοντας τα δεκάδες χιλιόμετρα με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αμυνθεί σε ένα στοχευμένο χτύπημα. Οι γραμμές ανεφοδιασμού ήταν πολύ μακριά και δεν μπορούσαν να φτάσουν στο μέτωπο εγκαίρως. Έτσι υπήρχε μεγάλη έλλειψη στρατιωτικού υλικού που επιβάρυνε το πρόβλημα. Στο σκάκι το κέντρο μπορεί να φαίνεται ως ο πρώτος στόχος όμως είναι αυτό στο οποίο ασκείται η μεγαλύτερη πίεση απ’ όλες τις πλευρές και είναι πολύ εύκολο να χαθεί.
Το πρόβλημα όμως ήταν ότι η ήττα στο κέντρο λειτούργησε ως ντόμινο παρασέρνοντας τόσο την πλευρά (Σμύρνη) όσο και τη γωνία (Θράκη) στην καταστροφή. Είχε πέσει όλο το βάρος στην επίθεση και την προέλαση με αποτέλεσμα να μην υπάρχει αποτελεσματική άμυνα που να μπορεί να κρατήσει έστω και για λίγο έως ότου γίνει συμφωνία.
Συνθήκη Λωζάννης:
Η συνθήκη έχει από τη μία πλευρά τις χώρες: Βρετανική Αυτοκρατορία, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ελλάδα, Ρουμανία, Σερβο-Κροατο-Σλοβενικό κράτος και από την άλλη την Τουρκία. Άρα δεν είναι μία συνθήκη όπως νομίζουν πολλοί μεταξύ μόνο Ελλάδας Τουρκίας. Αυτό γίνεται γιατί τε εδάφη που αλλάζουν χέρια δεν ανήκουν σε ένα μόνο κράτος αλλά είναι κομμάτια από πολλά.
Αρχικά πρέπει να γνωρίζουμε ότι η συνθήκη υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου του 1923 αλλά οι διαβουλεύσεις είχαν αρχίσει ήδη από τις 30 Ιανουαρίου. Αυτό σημαίνει ότι πολλά απ’ όσα συζητιούνται δεν είναι στο πρώτο στάδιο συνομιλιών αλλά στο δεύτερο και μάλιστα κάποια έχουν συμφωνηθεί ήδη. Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ποιοι είναι αυτοί που εκπροσωπούν την Ελλάδα. Είναι ο Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος όμως περιγράφεται ως πρώην Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου και ο πληρεξούσιος που είναι ο Δημήτριος Κακλαμάνος.
Συχνά νομίζουμε ότι στη συνθήκη περιγράφονται τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ελλάδας Τουρκίας. Στην πραγματικότητα η συνθήκη φτάνει μόνο μέχρι τα 3 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Τουρκίας. Επιπλέον καθορίζονται μόνο τα χερσαία σύνορα στον Έβρο και τα σύνορα με τα Δωδεκάνησα (που παραχωρήθηκαν στην Ιταλία). Μάλιστα περιγράφονται όλα τα νησιά (23) με το όνομά τους κι όχι μόνο ως Δωδεκάνησα στα οποία αναγράφεται ξεκάθαρα το Καστελλόριζο και τα παρακείμενα νησιά του.
Στο άρθρο 2 θεωρούνται Έλληνες μόνο όσοι είναι εγκατεστημένοι πριν τις 30 Οκτωβρίου 1918. Έτσι κάποιος που εξαναγκάστηκε να φύγει από τον Πόντο ή άλλες περιοχές και να πάει στην Κωνσταντινούπολη δεν θεωρείται εγκατεστημένος και άρα δεν έχει την ίδια μεταχείριση.
Στο άρθρο 3 καθορίζονται τα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία και το Ιράκ καταλαβαίνουμε ξανά ότι δεν αφορά μόνο την Ελλάδα.
Στο άρθρο 4 αναφέρεται ότι επειδή ο χάρτης δεν έχει τις λεπτομέρειες που χρειάζονται για ορισμένες περιοχές λόγω κλίμακας αυτό που θα ισχύει σε περίπτωση αντιπαράθεσης θα είναι το κείμενο κι όχι ο χάρτης. Ότι είναι δηλαδή γραμμένο.
Στα άρθρα 6 και 7 γίνεται λόγος για τον ποταμό Έβρο και τον τρόπο που καθορίζονται τα σύνορα αλλά και για τους χάρτες επίσημους και μη δημοσιευμένους που υπάρχουν κι έπρεπε να κατατεθούν. Αυτοί οι χάρτες είναι σημαντικοί γιατί περιέχουν τα αδύναμα σημεία. Επιπλέον γίνεται αναφορά ότι τα θαλάσσια όρια περιλαμβάνουν να νησιά και τις νησίδες που βρίσκονται έως 3 ναυτικών μιλίων από την ακτή.
Το άρθρο 8 κάνει λόγο για ορόσημα με πασσάλους και μιλάει για Οθωμανική Κυβέρνηση.
Στο άρθρο 12 βλέπουμε πόσες συνθήκες χρησιμοποιούνται και πόσες διαφορετικές ημερομηνίες (Συνδιάσκεψη Λονδίνου 1914, Συνθήκη Λονδίνου 1913, Συνθήκη Αθηνών 1913, κοινοποίηση 1914) ώστε να περάσουν στην Ελλάδα τα νησιά Λήμνος, Σαμοθράκη, Μυτιλήνη, Χίος, Σάμος, Ικαρία. Επίσης αναφέρεται ότι παραμένουν στην Τουρκία η Ίμβρος, Τένεδος και Λαγουσές νήσοι.
Στο άρθρο 13 αναφέρεται ότι υποχρεώνεται η Ελλάδα να μην έχει ναυτικές βάσεις ή οχυρωματικά έργα στα νησιά Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο, Ικαρία που είναι βασικό για την άμυνα των νησιών και απαγορεύει στη στρατιωτική αεροπορία των δύο κρατών να υπερίπταται της περιοχής.
Στο άρθρο 14 αναφέρονται τα δικαιώματα που έχουν οι μη μουσουλμάνοι κάτοικοι της Ίμβρου και της Τενέδου και τα οποία έχουν καταπατηθεί από την Τουρκία.
Το άρθρο 15 είναι πολύ σημαντικό γιατί αναφέρεται ότι η Τουρκία παραιτείται από κάθε δικαίωμα στη Δωδεκάνησα τα οποία αναφέρονται ονομαστικώς το καθένα, τις εξαρτημένες νησίδες του καθενός έως και το Καστελλόριζο το οποίο αναφέρεται επίσης ονομαστικώς.
Στο άρθρο 17 η Τουρκία παραιτείται από περιοχές της Αιγύπτου και του Σουδάν. Βλέπουμε ότι η συνθήκη αφορά κι άλλες χώρες.
Το άρθρο 18 έχει οικονομική φύση αφού απαλλάσσει την Τουρκία από τα οθωμανικά δάνεια που είχε πάρει το 1855, 1891, 1894.
Στο άρθρο 20 η Τουρκία αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κύπρου στην Βρετανική κυβέρνηση (1914).
Το άρθρο 21 αναφέρει ότι οι Τούρκοι που είναι εγκατεστημένοι στην Κύπρο θα αποκτήσουν την Βρετανική ιθαγένεια ενώ θα αποβάλλουν την τουρκική.
Το Τμήμα Ε΄ Προστασία Μειονοτήτων είναι αυτό που μας επιτρέπει να μπούμε στο πλαίσιο προσφυγών κατά της Τουρκίας για τις καταπατήσεις των ανθρώπων.
Ανάλυση του άρθρου 40 του τμήματος Ε΄ της Συνθήκης της Λωζάννης
Στο άρθρο 44 η Τουρκία ως μέλος του συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών (πρώην ΟΗΕ) δέχεται να παρεμβαίνει το συμβούλιο όποτε χρειαστεί για την επίλυση των θεμάτων που προκύπτουν.
Στο άρθρο 59 αναφέρεται ότι η Τουρκία «παραιτείται οριστικώς πάσης απαιτήσεως κατά της Ελληνικής Κυβερνήσεως περί επανορθώσεων» (οικονομικών). Αυτό σημαίνει ότι ούτε διεκδίκησε ούτε μπορεί και πρόκειται να διεκδικήσει οποιοδήποτε χρηματικό ποσό από την Ελλάδα.
Στο άρθρο 100 γίνεται λόγος για κατάργηση της σωματεμπορίας των γυναικών.
Στο άρθρο 128 αναφέρεται ότι η Τουρκία υποχρεούται να εξασφαλίσει ελεύθερη είσοδο στους τάφους, τα νεκροταφεία, τα κοιμητήρια και τα μνημεία αλλά και στην κατασκευή των αναγκαίων οδών.
VI. Σύμβασης περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών.
Στο άρθρο 142 μιλάει αρχικά για ανταλλαγή μεταξύ ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών. Όμως παρακάτω αλλάζουν τον τρόπο διατύπωσης. Στο άρθρο 2 όμως μιλάει για Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης αλλά μετά για μουσουλμάνους κάτοικους της Δυτικής Θράκης. Άρα δεν βάζουν χριστιανοί και μουσουλμάνοι γιατί θα ήταν μέσα και οι Αρμένιοι. Αμέσως παρακάτω βάζει την ημερομηνία 1918 σε αυτούς που θεωρεί Έλληνες εγκατεστημένους. Με αυτές τις δύο διαφοροποιήσεις γίνεται έμμεση αναφορά στη γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών τόσο των Αρμενίων όσο και των Ποντίων. Φοβούνται τους επιζώντες που έχουν έχουν μετακινηθεί από το εσωτερικό προς τη θάλασσα. Στη συνέχεια καθορίζεται όχι μόνο ποιους αφορά αλλά και τον χώρο στον οποίο ζούσαν (περιφέρεια Νομαρχίας Κωνσταντινούπολης 1912).
Από την άλλη οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης δεν καθορίζονται μόνο από την περιοχή αλλά και από τη συνθήκη Βουκουρεστίου. Δεν ενδιαφέρει τόσο η ημερομηνία όσο ο χώρος της Δυτικής Θράκης. Επιπλέον κάνοντας αναφορά σε μουσουλμάνους δεν λέει σε ποια χώρα ανήκουν.
Στο άρθρο 4 αναφέρει ότι οι πρώτοι που θα φύγουν θα είναι οι άντρες ικανοί (hommes valides οι οποίοι είναι κι εν δυνάμει στρατιώτες) με το σκεπτικό ότι αν φύγει από την οικογένεια ο άντρας η υπόλοιπη θα τον ακολουθήσει. Έτσι υπάρχει έμμεσος εξαναγκασμός να φύγει η οικογένεια χωρίς να αναφέρεται βέβαια. Από την γίνεται αναφορά μόνο στον ελληνικό πληθυσμό που πρέπει να φύγει και θα έχει αυτά τα χαρακτηριστικά κι όχι στους άλλους.
Το πρωτόκολλο περί εκκενώσεως των τουρκικών εδαφών της Συνθήκης της Λωζάννης
Ενώ στη συνθήκη Σεβρών υπάρχει ολόκληρη περιοχή με Αρμένικο πληθυσμό στη συνθήκη της Λωζάννης δεν υπάρχει ούτε μία αναφορά στην Αρμενία.
Ενώ οι μάχες γινόταν στο κέντρο δηλαδή στην περιοχή της Άγκυρας, η καταστροφή έγινε στην πλευρά δηλαδή στη Σμύρνη, η συνθήκη μιλάει για αποστρατικοποίηση της Θράκης. Αυτό έχει να κάνει με τη γωνία. Η Θράκη είναι μία γωνία που αγγίζει δύο θάλασσες το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα. Μία ανθεκτική γωνία σημαίνει ότι μπορεί να προστατέψει και την πλευρά.
